Sunqupa Harawinkuna / Poemas del Corazón en el idioma quechua por Kusi Paukar
Posted: February 14, 2013 Filed under: Kusi Paukar, Quechua, Spanish, Sunqupa Harawinkuna por Kusi Paukar | Tags: Poemas de Amor Comments Off on Sunqupa Harawinkuna / Poemas del Corazón en el idioma quechua por Kusi PaukarKusi Paukar (César Augusto Guardia Mayorga)
Sonqup Jarawiinin / El Cantar del Corazón
Sunqupa Harawinkuna / Poemas del Corazón
Lima, Perú, 1961
Traducciones del idioma quechua: Jesús Lara
“Waylluy”
.
¿Imaraq kay waylluy?
Qawaspa mana qawaq,
Munaspa mana munaq,
Maskaspa mana maskaq,
Waylluqtukuspa cheqnichikuq,
Cheqniqtukuspa waylluchikuq
Kay waylluy kasqanta,
Sonqullaymi yachan.
.
“Amor”
.
¿Qué será el amor?
Que mirando no mira,
Que queriendo no quiere,
Que buscando no busca;
Que simulando amar despierta odio,
Que fingiendo odio hace querer
Lo que es el amor,
Sólo mi corazón lo sabe.
. . .
“Qampaq”
.
Umaypim yuyayniiki
Patpatichkan,
Pillpintup rapran jina
Mana samaq.
.
Rinriipim sutiiki
Tuta punchau
Sirwan,
Mana wayrap apasqan
Mana pip uyarisqan.
.
Sonquypim waylluyniiki
Kausan,
Arwi arwi yura jina
Arwiwaspa.
.
Llakispa, asiq tukuni,
Mana pipas llakisqayta
Musianampaq.
Qamllam, sonquypi yachanki,
Imay kusikusqayta,
Jaykaq llakikusqayta,
Cheqampi.
.
“Para Ti”
.
En mi mente
Palpita tu recuerdo,
Como alas de mariposa,
Sin descanso.
.
En mis oídos
Vibra tu nombre
Noche y dia,
Sin que nadie lo oiga,
Sin que se lo lleve el viento.
.
En mi corazón
Vive tu amor,
Aprisionándome
Como enredadera.
.
Sufriendo, simulo reír
Para que nadie
Sospeche siquiera
Que sufro.
Sólo tú sabes en mi corazón
¡Cuándo me alegro en verdad,
Cuándo en verdad sufro!
. . .
“Ama Tapukuychu”
.
Warmita, waytata jina qawaspa,
Manaña puñuyta atipaspa,
¿Imapaqtaq tapukunki
Ima onquy kasqanta?
.
Waylluymi mismichkasunki,
Mana musiasqayki;
Kuyaymi arwichkasunki,
Mana yachasqayki.
.
Ama jampita yanqa maskaychu.
Sonquillampi kausay,
Ñawillampi qawakuy,
Makillampi kay.
Waylluy onquyqa,
Waylluyllawanmi jampikun.
.
“No Preguntes”
.
Cuando mires a la mujer
Como a una flor;
Cuando ya no concilies el sueño,
¿Para qué preguntas
Qué enfermedad sufres?
.
Te está rezumando el amor,
Sin que lo sospeches siquiera;
Te está enredando el cariño
Sin que tú lo sepas.
.
No busques remedio en vano.
Vive en su corazón,
Mírate en sus ojos,
Ponte en sus manos;
Que la enfermedad del amor
Sólo con amor se cura.
. . .
“Walka”
.
Walkam sutin karqa
Ñoqallay kuyachkaptii.
Tuta jina ñawinpas,
Chukchampas tutay tuta.
.
Walkam suntin karqa
Ñoqallay waylluchkaptii.
Yuraq sisa kirumpas,
Qantu qantu siminpas.
.
Walkam sutin karqa
Ñoqallata kuyawachkaptin.
Waqaptimpas
Sacha kuna sullakuq,
Asiptimpas
Pukiukuna asikuq.
.
Walkam sutin karqa
Ñoqallay kuyachkaptii,
Ñoqallata kuyawachkaptin.
Imaraq kunan sutin
Walka sutiyoq warmi.
.
Sutillanñam simiipi,
Ñawillanñam ñawiipi.
Walka sutiyoq urpi.
Imaraq kunan sutin.
.
“Walka”
.
Su nombre era Walka
Cuando yo, solo, la quería.
Como la noche eran sus ojos,
Sus cabellos, más que la noche.
.
Walka era su nombre
Cuando yo, solo, la amaba.
Sus dientes eran como níveas flores,
Sus labios, como las cantutas.
.
Era su nombre Walka
Cuando ella sólo me quería a mí.
Cuando lloraba
De rocíos se cubrían los árboles,
Cuando reía,
Reían también las fuentes.
.
Walka era su nombre
Cuando yo, solo, la quería,
Cuando ella sólo me quería a mí.
¿Qué se llamará ahora
La mujer que se llamaba Walka?
.
Ya sólo su nombre está en mis labios,
Ya sólo sus ojos están en mis ojos.
Paloma: Walka era tu nombre.
¿Qué te llamarás ahora?
. . .
“Kuyaspa”
.
Sonquymi kirisqa kachkan
Ñawiikipa kanchayninwan,
Onquyñam kuyayniiqa,
Wañuymanchus jinam apawanqa.
.
Chisi tuta nuspaspa
Sutiikita oqarisqani
Mana pip uyarisqan,
Ichapas wayra uyarirqa,
¿Maytaraq, yanallay,
Sutiikita wayra aparqa?
.
Ichapas qam kaqpi muyuykachaspa
Llakillayta willasurqanki,
Qamtaq mancharikuspa,
Ayqereqanki.
.
“Quieriendo”
.
Mi corazón está herido
Con la luz de tus ojos,
Ya mi amor es una enfermedad
Que tal vez me lleve a la muerte.
.
Anoche delirando,
Pronuncié tu nombre
Sin que nadie lo oyese.
Acaso lo oyó el viento.
¿A dónde llevaría
Tu nombre el viento,
Amada mía?
.
Quién sabe
Si dando vueltas
En torno tuyo,
Te contó mis penas,
Y tú te asustaste
Y te fuiste.
. . .
“¡Imanaykusaqtaq!”
.
Imanaykusaqtaq kunanqa,
Llakiimi kichka jina
Sonquyta nanachichkan.
.
Imanaykusaqtaq kunanqa,
Yuyayniikim tuta jina
Punchauniita tutayachichkan.
.
Imanaykusaqtaq kunanqa,
Waqayta munaspapas
Weqellaymi mana lloqsinchu.
.
Imanaykusaqtaq kunanqa,
Kayta wakta qawaptiipas,
Manam imatapas rikunichu.
.
Sonqullaymi sapampi,
Imapaqraq pipas maypas,
Mana kuyananta kuyan,
Nispa niwan.
.
“¿Qué voy hacer?
.
¿Qué voy hacer ahora?
Mi pena como una espina
Está hincando mi corazón!
.
¿Qué voy hacer ahora?
¡Tu recuerdo como la noche
Está oscureciendo mi día!
.
¿Qué voy hacer ahora?
¡Hasta cuando quiero llorar
No asoman las lágrimas!
.
¿Qué voy hacer ahora?
¡Hasta cuando quiero mirar
No miro nada!
.
Solo mi corazón en su soledad
Se pregunta a sí mismo:
¿Para qué se amará
Lo que no se debe amar?
. . .
“Auqaypaq”
.
Yuyayniipim yuyayniiki
Patpatichkan,
Tutayaq punchaupi
Urpi patpatichkaq jina.
.
Puchqu yaku jina
Yuyayniiki,
Kausayniita puchquyachichkan
Mana qampa yachasqayki.
.
Musiaspaqa, yachaspaqa,
Warmi sonquyki,
Warmipa kaspapas,
Sinchitachari Llakikunman.
.
Maypiraq, chaypnaq qamqa,
Asikuspa, kusikuspa,
Llakiita mana yachaspa,
Qonqayta munawaspa,
Qonqawaytaña qallaykunki.
.
Mana kuyana auqa,
Manaña kuyayta tarispa,
Manaña sonquyoq,
Pitaraq wayllunki,
Piñaraq kuyasunki.
.
Sapallaykina rikukuspa,
Weqellaykita umikunki,
Sonquykitaq qaparispa,
Waqaya kunan
Nispa nisunki.
.
Mana kuyana auqa,
Manaña sonquyoq,
¿Pitaraq wayllunki?
¿Piñaraq kuyasunki?
.
“Para mi Adversaria”
.
En mi memoria
Tu recuerdo está latiendo
Como aleteo de paloma
En día que anochece.
.
Como agua amarga,
Tu recuerdo
Está amargando mi vida
Sin que tú lo sepas.
.
Si lo supieras,
Si sospecharas siquiera,
Tu corazón de mujer,
Siendo de mujer,
¡Cómo sufriría!
.
¿Dónde estarás tú,
Riendo y gozando
Sin saber mi pena?
Cuando se quiere olvidar,
Ya empieza el olvido.
.
Indigna de ser amada,
Ya sin encontrar cariño,
Ya sin corazón,
¿A quién amarás?
¿Quién te amará?
.
Al verte ya sola
Beberás tus lágrimas,
I el corazón te dirá a gritos:
¡Ahora sólo te resta llorar!
.
Indigna de ser amada,
Ya sin corazón,
¿A quién amarás?
¿Quién te amará?
. . .
“Pituchakuy”
.
Ay ruruchay rurucha,
Ñawi rurucha.
Warmi kasqanta yachachkaspa
Qawarqanki.
.
Ay ruruchay rurucha,
Sonqu rurucha.
Kuyay kasqanta yachachkaspa
Kuyarqanki.
.
Waqayari ñawi,
Llakiyari sonqu,
Chay mana qawana qawasqaykimanta,
Chay mana kuyana kuyasqaykimanta.
“Arrepentimiento”
.
¡Ay! niña de mis ojos.
¡Ay! pupila mía.
Sabiendo que era mujer
La miraste.
.
¡Ay! corazón mío,
Corazón,
Sabiendo lo que es amor,
La amaste.
.
Llora, pues, pupila mía
Por haber mirado
A quien no debiste mirar;
Sufre, pues, corazón,
Por haber amado
A quien no debiste amar.
. . .
“Kaynay”
.
Waylluy, sonquykipi kaptinqa,
Jarawii;
Llaki qasquykita kiriptinqa,
Jarawii, takii, machay;
Auqanayki kaptinqa,
Qari jina kallpachakuspa,
Wajujuy, jayllii.
Cheqnii atisuptiikiqa,
Upallalla kausay,
Ama sonquykita rikchachiichu,
Ama kausayta qanrachaychu.
.
“Has así”
.
Canta,
Si el amor está en tu corazón;
Canta, baila, embriágate,
Si la pena hiere tu pecho.
Si tienes que luchar,
Cobra fuerzas varoniles
Y entona conciones triunfales.
Pero si el odio te domina,
No despiertes a tu corazón,
Vive en silencio,
No ensucies la vida.
. . . . .