Natalio Hernández: Náhuatl poems / Poemas en náhuatl / In xochitl in cuicatl
Posted: August 17, 2011 Filed under: English, Natalio Hernández, Náhuatl, Spanish, ZP Translator: Alexander Best Comments Off on Natalio Hernández: Náhuatl poems / Poemas en náhuatl / In xochitl in cuicatlNatalio Hernández
Poemas de su poemario Yancuic Anahuac Cuicatl / Canto Nuevo de Anahuac (1994):
De la sección “Xochicoscatl / Collar de Flores”:
Amo ninequi nimiquis
Amo ninequi nimiquis
ninequi niquitas yanquic tonati
ihuan yancuic tlanextli.
Amo ninequi nimiquis
ninequi nicactehuas yancuic xochicuicatl
yancuic masehualcuicatl.
Amo ninequi nimiquis
ninequi niquipohuas
yancuic masehualamoxme,
ninequi niquitztehuas
yancuic tlalamiquilistli.
Amo ninequi nimiquis
ninequi sampa nimoyolchicahuas
ocsepa cuali nimonelhuayotis
amo quema ninequi nitlacatehuas.
_____
No quiero morir
No quiero morir,
quiero ser participe del nuevo dia
y del nuevo amanecer.
No quiero morir,
quiero disfrutar los nuevos cantos floridos,
los nuevos cantos del pueblo.
No quiero morir,
anehelo leer los nuevos libros
y admirar el surgimiento
de la nueva sabiduria.
No quiero morir,
quiero que sea vigorosa mi propia vida,
ansio recuperar mis raices:
no deseo abandonar mi vida en la tierra.
_____
I don’t want to die
I don’t want to die,
I want to be a part of the new day,
the new dawn.
I don’t want to die,
I want to enjoy the new flowery songs,
the chants of the people.
I don’t want to die,
I long to read the new books
and to admire the rise of a new wisdom.
I don’t want to die,
I want that I might be vigorous in my own life,
I’m eager to recover my roots:
I do not wish to give up my life on this earth.
_____
Toselti matinemican
Quemantica nimachilia
tehuan timasehualme tichia
se tlacatl tlen nochi hueli
ihuan nochi quimatl:
yehuatl huelis tech maquixtis.
Inin tlacatl tlen nochi hueli
ihuan nochi quimati
amo queman asis:
ipampa tohuan itztoc,
tohuaya nemi,
pehuaya tlachia,
nohua cochtoc.
_____
Caminemos solos
A veces pienso que los indios
esperamos a un hombre
que todo lo pueda,
que todo lo sepa,
que ayude a resolver
todos nuestros problemas.
Pero ese hombre que todo lo puede
que todo lo sabe,
nunca llegará:
porque vive en nosotros,
se encuentra en nosotros,
camina con nosotros.
Empieza a despertar, aún duerme.
_____
Let’s go solo
At times I think us Native people
are hoping for a man
who could do all
and know all,
who could solve
our every problem.
But that do-all know-all man,
he’ll never arrive:
because he lives inside us,
one finds him inside us,
and he walks within us.
Even though he sleeps, he’s starting to awake.
_____
Axtosel tinemi
Axcana toselti tiztoque
tohuaya nemi toteotzitzin
tech chicahualia yaotecame
tech tlalamictia huehuetlacame.
Tinequi chicahuac timonelhuayotise
tinequi timoyolchicahuase
tinequi tinextise totlalamiquilis.
Ohuitoc ni tequitl
ohuitoc ni ohtli: yancuic ohtli
ihuan yancuic tlanextli.
Xihualaca, xihualaca, xihualaca
xihualaca nochi xiseliqui:
yancuic tonati ihuan yancuic tlanextli.
_____
No estamos solos
No estamos solos
los Dioses caminan con nosotros
los guerreros nos fortalecen
recibimos consejos de los ancianos.
Queremos fortalecer nuestras raíces
deseamos fortalecer nuestros corazones
y difundir nuestra sabiduría.
Resulta difícil el trabajo
largo y penoso el camino:
camino nuevo, nuevo amanecer.
Vengan, vengan, vengan
vengan todos a recibir:
el nuevo sol y el nuevo amanecer.
De la sección “In Ahuehuetl / El Ahuehuete”:
Nisentlachixtos
Niyectlachixtos nochi tzictzin cahuitl
niyectlachixtos se xihuilpilli,
niyectlachixtos mica xihuilpilli.
*
Niyolpaquis ica se ihuan se tlahtolli
ihuan xochitzitzin,
nimoyolcuis ipan yancuix tlanextli
ihuan nochi teotlac.
*
Queman nitequichihuas
nimoyolnenemilis tlen axcan,
tlen mostla ihuan huiptla tonemilis:
nichihuas se ohtli,
se ohtli tlen nehuatl nonemilis.
_____
Viviré
Viviré cada segundo de mi vida,
viviré un siglo,
viviré muchos siglos.
*
Disfrutaré de la palabra
y cada una de las flores;
me recrearé en el amanecer
y en cada atardecer.
*
Trabajaré pensando en el hoy,
en el mañana y pasado mañana;
trazaré un camino:
mi camino, mi propio destino.
_____
Cactli cahuitl
(Teotihuacan icuic)
Sintli yolli
sintli xochiohua
sintli chicahuia
sintli huaqui.
*
Nochi yolihui
nochi xochiohua
nochi chicahuia
nochi ixpolihui.
*
Toyolo yolihui
toyolo xochiohua
toyolo chicahuia
toyolo miqui.
*
Toaltepeme yolihui
toaltepeme xochiohua
toaltepeme chicahuia
toaltepeme ixpolihui.
*
Nochi yolihui
nochi ixpolihui;
ihuan iquino ocsepa
yolli ihuan ixpolihui.
_____
Tiempo cero
(Canto a Teotihuacan)
El maíz nace
el maíz florece
el maíz madura
el maíz se seca.
*
Todo nace
todo florece
todo madura
todo fenece.
*
Nuestro corazón nace
nuestro corazón florece
nuestro corazón madura
nuestro corazón muere.
*
Nuestras ciudades nacen
nuestras ciudades florecen
nuestras ciudades maduran
nuestras ciudades envejecen.
*
Todo nace
todo desaparece;
y todo vuelve a nacer
para volver a florecer.
_____
Ilhuicac xochitlahtolli
(Tocoltzitzin Toltecame incuic)
Amo queman titlamomatise tlahlamiquilistli,
ihuan amo queman ticasicamatise Toltecayotl;
nochipa oncas yancuic tlalamiquilistli
ihuan huehuetlamatilistli ipan tonemilis.
*
Cactli cahuitl ihuan Sencahuitl tlayeyecolli…
_____
Poema sin fin
(Canto a los abuelos Toltecas)
Jamás agotaremos el conocimiento
ni alcanzaremos la perfección.
Siempre habrá algo nuevo
o algo viejo
que aprender en la vida
*
Sin tiempo y para todo tiempo…
_____
Natalio Hernández nació en 1947. Es Nahua del Estado deVeracruz, México.
Escribe poemas en la lengua náhuatl, con sus propias traducciones en español.
En 2011 en México todavía hablan Náhuatl (el lenguaje de los Aztecas)
un millón y medio de personas.
(Traducción del español al inglés por Alexander Best)
_____
Natalio Hernández (Natalio Hernández Xocoyotzin) was born in 1947.
He is a Nahua from the State of Veracruz, México, and writes in Náhuatl
and Spanish. In 2011 Náhuatl (the language of the Aztecs) is still spoken by
a million and a half Mexicans.
(Translations from Spanish into English by Alexander Best)